الف. زمینه ها و علل آغاز نهضت

الف. زمينهها و علل آغاز نهضت

بهطوركلي زمينهها و علل وقوع انقلاب مشروطه در سه بعد فكري ـ فرهنگي، سياسي و اقتصادي قابل بررسي است.

1. زمينهها و علل فكري ـ فرهنگي

در اين زمان آگاهي سياسي در جامعه ايران بهدليل تلاشهاي فكري روحانيان و روشنفكران و افزايش ارتباطات فرهنگي با جهان خارج و انتشار روزنامهها كه روزبهروز بر تعدادشان افزوده ميشد و همچنين انتشار غيررسمي ولي گسترده آثار سياسي انتقادي، رشدي چشمگير يافته بود. در نتيجه تلاشهاي فكري افرادي چون ملكمخان ، طالبوف ، مستشارالدوله و زينالعابدين مراغهاي ، مفاهيم جديدي مانند مجلس، مشروطيت و آزادي وارد فرهنگ سياسي ايران شد و آگاهي سياسي مردم افزايش يافت. از سوي ديگر روحانيان بزرگي چون سيدجمالالدين اسدآبادي ، شيخ فضلاللّه نوري ، بهبهاني ، طباطبايي ، سيد جمالالدين واعظ و مهمتر از همه مراجع نجف از جمله ميرزاي نائيني نيز با استناد بهمتون مذهبي بهمخالفت با نفوذ بيگانه، استبداد و ظلم و ستم قاجاري برخاستند و توده مردم را عليه دولت برانگيختند. مهاجرين پرشمار ايراني كه براي كار به كشورهاي همسايه مهاجرت ميكردند نيز در افزايش اطلاعات مردم نسبت به اوضاع ساير كشورها و بالابردن آگاهيهاي سياسي مردم مؤثر بودند.